Schaamteloze ambitie

Zijn we gedoemd om over politiek te praten alsof het gaat om de neus van Conner, de kleinzieligheid van de dag, de recentste steekvlam van morele verontwaardiging? En kijk naar al die vragen in de stemtesten, best relevant, maar zijn onze politieke uitdagingen en mogelijkheden nu echt tot die keuzes beperkt? Liggen grote, wervende projecten — projecten waarin we ons groot tonen en die ons groot maken — voortaan buiten ons bereik?

Vlaanderen, België, Europa hebben nood aan ambitie. We hebben ons veel te lang laten meedrijven op gemakzuchtige waan. Neem nu die hybris van de ‘creatieve klasse’. In het Westen zouden we vernieuwen, scheppen, ontwerpen. In lagelonenlanden zou men dan de hier ontworpen producten maken. De creatieve klasse zou die daarna via marketing en reclame aan de man brengen. Dat verhaaltje werd echt geloofd.

We zijn nochtans niet slimmer dan de rest van de mensheid. Er is geen enkele reden waarom, bijvoorbeeld in Oost-Azië, slimme, hardwerkende meisjes en jongens ook niet zouden uitvinden, vernieuwen en ontwerpen. En als dat gebeurt, stellen wij vast dat wij nagenoeg geen moderne maakindustrie meer hebben, achterlopen in spitstechnologie, zelfs in de productie van Chips en zonnepanelen en elektrische auto’s. Onze creatieve klasse parasiteert nu op cultuursubsidies, excelleert nog enkel in het produceren van politieke onzin. De rest van de samenleving wordt er neerslachtig van, ziet alom neergang en onmacht. Stemmen doen velen nu tegen hun goesting, als ze het nog doen.

Meer ambitie

Waarom niet meer ambitie? Ons land en Europa her-industrialiseren, moderne maakindustrie hier weer laten bloeien, technologisch weer voor- en niet achterlopen. Onze gemeenschap effectief beschermen, tegen cyberaanvallen en cybersabotage, tegen bedreigingen van onze vitale infrastructuur, tegen drugsgeweld, tegen buitenlandse inmenging in onze politiek, tegen buitenlandse pogingen om bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten, tegen terrorisme.

Ook kleinere problemen eindelijk eens oplossen, zoals de migratiecrisis: een reguliere migratie die batig is voor het overheidsbudget, een asielbeleid dat bescherming biedt en niet verwordt tot een moordend kanaal voor migratie naar een land naar keuze, geen illegale migratie, wel gecontroleerde migratie. Hoe moeilijk kan het zijn? Moeilijker, maar ook nodig, is dat we een geopolitieke rol van belang gaan spelen. Dat vergt defensie-uitgaven, een dure, maar in de huidige wereld spijtig genoeg noodzakelijke aangelegenheid.

Hoog gegrepen allemaal, inderdaad: het herstel van onze capaciteit om welvaart, welzijn en veiligheid te verzekeren in de wereld die zich aandient.

Verlammende angst

Het begint al bij ons onderwijs. Waarom bijvoorbeeld de mensen die iets studeren dat we echt nodig hebben, dat cruciaal is voor onze wetenschappelijke en technologische capaciteit, niet aanmoedigen met een studieloon. Onze universiteiten bieden tal van studierichtingen aan die er wel mogen zijn, maar waarvan we als samenleving slechts een beperkt aantal gediplomeerden nodig hebben. Waarom voor die richtingen geen ingangsexamen om vast te stellen of de kandidaten kans maken om goed te zijn in hun discipline?

We dienen ons te bevrijden van onze verlammende angst voor technologie. Het bouwen van een nieuwe kerncentrale kan daar symbool voor staan, maar het gaat om meer dan dat. Weer durven rekenen op technologie voor klimaatadaptatie en energietransitie. Durven rekenen op AI en robotica om meer en beter te doen met minder mensen in onderwijs, zorg, ziekenzorg, rechtsbedeling… Dat zijn de domeinen waar gedurfde verbeelding meer kans moet krijgen.

Grote investeringen

Dat alles vergt grote investeringen en dus een overheid die de capaciteit heeft die te mobiliseren en over hun aanwending te waken. We dienen ons ook te bevrijden van angst voor de overheid. We hebben geen behoefte aan een overheid die de samenleving reguleert tot ze lam ligt, wel aan een overheid met voldoende kennis in huis om erop toe te zien dat Big Tech zijn doelen nastreeft op een manier die batig is voor de gemeenschap. Een overheid die de middelen mobiliseert om in onze toekomst te investeren, en die kan controleren of die middelen doeltreffend worden aangewend.

Die ambities veronderstellen gemeenschap, voldoende gevoel van lotsverbondenheid opdat de burgers bereid zouden zijn tot de grote, noodzakelijke inspanningen. Kan voldoende enthousiasme en vertrouwen worden opgewekt opdat de mensen hun spaarcenten zouden investeren in een groots maatschappelijk project?

De investeringen die nodig zijn, maken het in elk geval onvermijdelijk dat een groter deel van het jaarlijks geproduceerde inkomen wordt geïnvesteerd in de toekomst en niet meteen opgesoupeerd. Dat is een zware dobber in dit land omdat de Vivaldi-regering een schuld nalaat die haar opvolger alle financiële ruimte ontzegt. Het is ook een zware dobber omdat de Europese Unie onvoldoende performant is. Zij verspeelt energie in een futiele poging om de onderling erg verschillende lidstaten in eenzelfde ethisch keurslijf te persen, maar laat na voldoende performant te zijn op de gebieden waar zij wordt verwacht en haar meerwaarde zou kunnen bewijzen. Zij blijkt voorlopig zelfs niet in staat een relatief eenvoudig probleem als migratie op te lossen.

Is Europa uitgeteld?

Her-industrialiseren, technologisch weer het voortouw nemen, geopolitiek volwassen worden, het onderwijs heroriënteren, effectief strijden tegen cybersabotage, ongewenste buitenlandse inmenging tegengaan, een Europese Unie die goed is in wat ze moet doen, zich niet moeit waar zij zich niet te moeien heeft… Is het nog wel haalbaar? Dat is de echte vraag: zijn wij uitgeteld, is Europa uitgeteld?

Verkiezingen zijn belangrijk, maar nog belangrijker is die vraag: zijn er nog voldoende mensen, ondernemers, wetenschappers, ambtenaren, leraars, burgers, mensen van links en rechts, om een groot en ambitieus project vorm te geven en te dragen?  Worden wij weer speler, of berusten we in de status van een speelbal met praatjes?